Türkiye’de sosyal güvenlik sisteminin en çok merak edilen konularından biri malulen emeklilik. Çalışma gücünü önemli ölçüde kaybeden sigortalılara tanınan bu hak, son dönemde yapılan düzenlemeler ve SGK açıklamalarıyla yeniden gündeme geldi. Uzmanlar, malulen emeklilik şartlarını ve başvuru sürecindeki dikkat edilmesi gereken noktaları hatırlatarak vatandaşları uyarıyor.
MALULEN EMEKLİLİK NEDİR?
Malulen emeklilik, sigortalının çalışma hayatını sürdürmesine engel olacak derecede iş gücünü kaybetmesi halinde bağlanan emeklilik türüdür. Normal emeklilikten farkı, yaş ve uzun prim şartları yerine sağlık kaybının esas alınmasıdır.
Kanuna göre çalışma gücünün en az %60’ını kaybeden sigortalılar, gerekli prim günlerini doldurmuşsa malulen emekli olabiliyor. Bu kayıp oranı, SGK tarafından yetkilendirilen sağlık kurullarının raporuyla belirleniyor.
KİMLER MALULEN EMEKLİ OLABİLİR?
SGK mevzuatına göre malulen emeklilik için şu şartların sağlanması gerekiyor:
- Çalışma gücünün en az %60 oranında kaybedildiğinin sağlık raporuyla belgelenmesi,
- En az 10 yıl sigortalılık süresi ve 1800 gün prim ödemesi,
- Başkasının bakımına muhtaç olan sigortalılar için 1800 gün şartı aranmıyor, yalnızca 10 yıl sigortalılık yeterli oluyor,
- İşe girişten önce hastalığın bulunmaması (eğer varsa malulen değil, engelli emekliliği kapsamında değerlendiriliyor).
Bu şartları sağlayan sigortalılar, malulen emeklilik başvurusu yapabiliyor.
HANGİ HASTALIKLAR MALULEN EMEKLİLİĞE SEBEP OLABİLİR?
SGK’nın maluliyet listesinde pek çok hastalık bulunuyor. Bunlardan bazıları:
- Kalp, böbrek ve akciğer yetmezlikleri,
- Kanser türleri,
- Parkinson, MS gibi ağır nörolojik rahatsızlıklar,
- Psikiyatrik hastalıklar (ileri derecede),
- Organ nakli yapılan kişiler,
- Görme ve işitme kayıpları.
Bu hastalıklar, kişiden kişiye farklı oranlarda iş gücü kaybı yaratabileceğinden, her başvuru SGK’nın belirlediği sağlık kurulları tarafından ayrı değerlendiriliyor.
BAŞVURU SÜRECİ NASIL İŞLİYOR?
Malulen emeklilik için süreç şu şekilde ilerliyor:
- Sigortalı, bulunduğu yerdeki SGK müdürlüğüne dilekçe ile başvuruyor.
- SGK, kişiyi yetkili hastaneye sevk ediyor.
- Hastane sağlık kurulu, detaylı muayene sonrası rapor düzenliyor.
- SGK, raporu inceleyerek maluliyet kararını veriyor.
- Kabul edilirse emeklilik işlemleri başlıyor, reddedilirse itiraz hakkı bulunuyor.
UZMANLAR UYARDI: RAPOR KRİTİK
Hukukçular ve sosyal güvenlik uzmanları, malulen emeklilikte en kritik noktanın sağlık raporu olduğunu belirtiyor. Uzmanlar, “Raporun eksiksiz ve doğru düzenlenmesi gerekir. Eksik rapor nedeniyle birçok başvuru reddedilebiliyor. İtiraz süresinde yeniden değerlendirme talep edilmeli” uyarısında bulunuyor.
MALULEN EMEKLİLİKTE MAAŞLAR
Malulen emeklilikte bağlanan maaş, normal emeklilik maaşından daha düşük olabiliyor. Bunun nedeni, sigortalının prim ödeme gün sayısının kısa olması. Ancak başkasının bakımına muhtaç durumda olanlara ek ödenekler ve destekler sağlanıyor.
Son dönemde yapılan düzenlemelerle malulen emekli maaşlarının alt sınırı artırıldı. Böylece düşük prim günleriyle emekli olanların mağduriyetinin azaltılması hedefleniyor.
ÇALIŞMAYA DEVAM ETMEK MÜMKÜN MÜ?
Malulen emeklilik hakkı elde eden bir kişi, SGK izni olmadan yeniden çalışmaya başladığında maaşı kesiliyor. Ancak engelli kadrosundan çalışmaya devam edilmesi halinde farklı düzenlemeler bulunuyor. Bu nedenle malulen emekli olanların çalışma planlarını SGK ile uyumlu şekilde yürütmesi gerekiyor.
SON DÖNEMDE ARTIŞ VAR
SGK verilerine göre son yıllarda malulen emeklilik başvurularında ciddi artış yaşandı. Uzmanlar, artışın hem kronik hastalıkların yükselmesine hem de vatandaşların hakları konusunda daha bilinçlenmesine bağlı olduğunu ifade ediyor.
SONUÇ
Malulen emeklilik, sağlık sorunları nedeniyle çalışma hayatını sürdüremeyen sigortalılar için önemli bir güvence. Ancak sürecin karmaşık yapısı ve rapor değerlendirmelerinin titizliği nedeniyle başvuruların profesyonel destekle yapılması öneriliyor. Vatandaşların hak kaybı yaşamamak için süreci dikkatle takip etmeleri, belgelerini eksiksiz sunmaları gerekiyor.
