Türkiye’de işçi haklarıyla ilgili tartışmalar her geçen gün artıyor. Özellikle son yıllarda yaşanan ekonomik dalgalanmalar, yüksek enflasyon ve iş güvencesi endişeleri çalışanları daha bilinçli hale getirdi. İşçiler artık sadece maaşlarını almakla kalmıyor; fazla mesai ücretinden kıdem tazminatına, yıllık izinlerden mobbinge kadar pek çok alanda haklarını sorguluyor. Bu durum mahkemelere taşınan iş davalarının sayısını da ciddi şekilde artırıyor.
İşçiler Haklarını Daha Fazla Arıyor
Adalet Bakanlığı verilerine göre, son 5 yılda iş mahkemelerine açılan davalarda yüzde 40’a yakın bir artış yaşandı. En çok dava konusu olan başlıklar arasında elden maaş ödemeleri, fazla mesai ücretleri, haksız fesih ve mobbing iddiaları dikkat çekiyor.
Uzmanlar, işçilerin artık daha bilinçli olduğunu ve iş hukukuna dair haklarını öğrenmek için avukatlara danıştığını belirtiyor. Özellikle sosyal medya ve internet üzerindeki bilgilendirme içeriklerinin, çalışanların farkındalığını artırdığı ifade ediliyor.
En Çok Şikâyet Edilen Konular
İşçi hakları ihlallerinde öne çıkan başlıca sorunlar şunlar:
- Elden maaş ödemeleri: İşverenin bordroda düşük ücret gösterip, kalanını elden vermesi. Bu durum işçinin sigorta primlerini ve ileride emeklilik haklarını doğrudan etkiliyor.
- Fazla mesai ücreti ödenmemesi: Birçok işçi, haftalık 45 saati aşan mesailerinin karşılığını alamadığını belirtiyor.
- Mobbing: Psikolojik baskı ve yıldırma uygulamaları, özellikle beyaz yaka çalışanlar arasında yaygın.
- Yıllık izin haklarının kullandırılmaması: Bazı işverenler iş yoğunluğunu gerekçe göstererek yıllık izinleri erteleyebiliyor.
- Kıdem ve ihbar tazminatı: Haksız fesihlerde en çok gündeme gelen alacak kalemlerinden biri.
Yargıtay Kararları Yön Veriyor
Son dönemde Yargıtay’ın verdiği kararlar da işçi lehine içtihatlar oluşturuyor. Örneğin, elden maaş ödemelerinin ispatı için tanık beyanlarının yeterli olabileceğine dair karar, işçilerin davalarda elini güçlendirdi. Aynı şekilde mobbing davalarında da psikolojik baskıyı ispatlayan işçilerin tazminat almalarının önü açıldı.
Avukatlar Uyarıyor: “Haklarınızı Zamanında Arayın”
Uzman iş hukuku avukatları, işçilere en önemli uyarıyı “zamanaşımı” konusunda yapıyor. İşçilik alacaklarının çoğu için 5 yıllık zamanaşımı süresi bulunuyor. Bu süre içinde dava açmayan işçiler hak kaybına uğrayabiliyor. Ayrıca işten çıkarılan işçinin, kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık izin ücretleri için vakit kaybetmeden arabulucuya başvurması gerektiği hatırlatılıyor.
İşçilerin Talepleri
Son yıllarda sendikaların da desteğiyle işçilerden gelen taleplerin başında şunlar yer alıyor:
- Asgari ücretin yaşam koşullarına uygun şekilde artırılması,
- İş güvencesinin güçlendirilmesi,
- Mobbinge karşı caydırıcı cezaların getirilmesi,
- Fazla mesai denetimlerinin artırılması.
Bu talepler, hem TBMM gündemine taşınıyor hem de kamuoyunda yoğun şekilde tartışılıyor.
İşverenler Ne Diyor?
İşverenler ise artan dava sayılarının şirketleri zor durumda bıraktığını belirtiyor. Özellikle küçük işletmeler, yüksek tazminat tutarlarının işverenler açısından ağır yük oluşturduğunu savunuyor. Ancak hukukçular, işçilerin haklarını aramasının doğal bir süreç olduğunu ve işverenlerin mevzuata uygun davranmasının hem iş barışı hem de işveren markası için kritik olduğunu vurguluyor.
Sonuç: Hak Arama Kültürü Güçleniyor
Görünen o ki, Türkiye’de işçi haklarıyla ilgili hak arama kültürü giderek güçleniyor. İşçiler artık hak kaybına uğramak yerine dava yoluna gitmeyi tercih ediyor. Yargı süreçlerinin uzunluğu zaman zaman eleştirilse de, işçi lehine verilen kararlar bu alanda caydırıcılığı artırıyor.
Hukukçular, önümüzdeki dönemde işçi-işveren uyuşmazlıklarının daha çok arabuluculuk ve uzlaşma yöntemleriyle çözüleceğini öngörüyor. Ancak yine de mahkemelerde işçi hakları davalarının yoğunluğunu koruyacağı tahmin ediliyor.